Adigâng Adigung Adiguna

Rarèngeddhân sè bâḍâ neng ghâmbhâr è attas (Rèng Madhurâ Ta’ Kèngèng Ghâḍhuwân Pangghâliyân Adigâng Adigung Adiguna, Sabâb Maossa Namong Dhârma) sè ètojjhuwâghi ḍâ’ bhâdhân kaulâ sareng panjhennengngan mènangka rèng Madhurâ kodhuna kabhuntèl è ḍâlem atè, kabhughel sekken neng pangghâliyân, kaopèn eddhet patèn è ḍâlem bhâtèn. Nangèng kanyata’an sè bâḍâ neng jhâman samangkèn rassaèpon rarèngeddhân è attas ampon molaè rempèk, korpas rorro,  ngalotor atalembuyân ḍâri rèng Madhurâ, ponapa polè para ngangoḍâdhân. Orèng Madhurâ sè kodhuna ngopènè tor mertè pa-ponapa sè ampon ècèpta tor èbulângngaghi bânga seppo, samangkèn ampon molaè loppa tor ta’ parduli amarghâ èlompa’ kabhuḍhâjân-kabhuḍhâjân manca sè saèstona ta’ cocok sareng tèn-atènna orèng Madhurâ.

Ponapa sè èmaksod Adigâng Adigung Adiguna?

Adigâng ka’ḍinto èkoca’aghi ḍâ’ orèng sè anggâ’/sombong amarghâ ngambhuwâghi rajâna abâ’. Abâ’na ampon apangrasa palèng soghâ’, apangrasa palèng kowat, aora’ kabâ’ atolang bessè, apangrasa ampon taḍâ’ orèng laèn salaèn abâ’na. Ètatta’ ta’ mèḍḍhi’, ètèngghâr ta’ meḍḍhâs, manabi namong saḍâ’/arè’ èghâbây èn-maènan, èyangghep ghuringnga ghedḍhâng sè èbhâḍhi ghu’-ghângghu’ sabbhân lagghu. Ta’ ennèng bâḍâ orèng sala caca sakonè’ ka abâ’na napa’ nampèlèng, norkop, nerkem, sanajjân ta’ sabhânḍhing kalabân kasala’anna. Paralon/sellangngnga aèngnga ècapo’ ghenjhâ sapèna tatangghâna, nongghul saḍâ’ acaroghâ, ka’ḍinto sè èkoca’ adigâng, abâ’na apangrasa dhâddhi pujangga.

Adigung èkoca’aghi ḍâ’ orèng sè anggâ’/sombong amarghâ ngambhuwâghi pangkat otabâ jabatan. Amarghâ samangkèn ampon dhâddhi orèng, bhidhâ sareng ghi’ ḍhimèn, ghi malarat nyarè tedḍhâ’ân, ghi’ alènglèng nyarè ènjhâman obâng. Samangkèn amarghâ ampon soghi, ampon apangkat tèngghi, lajhu ta’ patè ngarghâi tor ta’ ngormat ka orèng laèn. Apangrasa dhibi’na ampon dhâddhi orèng aghung, ampon dhâddhi orèng tèngghi. Manabi bâḍâ orèng mèskèn atamoy ka compo’na, ta’ èpangghi’i. Kaḍhâng èpangghi’i nangèng ta’ èladhinè kalabân saè. Manabi orèng sè sajhâjhâr dhârâjhâddhâ sareng abâ’na èladhinè kalabân saè. Adhâ’-bhidhâ’âghi orèng. Manabi bâḍâ orèng sè atanya orèng sè sa-daerah sareng abâ’na lajhu ngoca’ ta’ kennal, sanaos saèstona onèng tor kennal, nangèng amarghâ ta’ sajhâjhâr sareng pangkaddhâ abâ’na, lajhu ngoca’ ta’ onèng tor ta’ kennal. Adigung jhughân èkoca’aghi ḍâ’ orèng sè anggâ’/sombong amarghâ ngambhuwâghi katoronan. Marghâ rèng seppona apangkat, kadhi kalèbun, tentara, polisi, DPR, bupati, gubernur, presiden, otabâ amarghâ rèng seppona bâjingan, asongot pangerrat ajânggu’ cakkong, taḍâ’ rèng bângal ka rèngtowana, lajhu andhâddhiyâghi anggâ’/sombong ka abâ’na. Abâ’na ta’ kennèng salaè sakonè’ bân kancana, mamadhul ka rèng towana.

Adiguna èkoca’aghi ḍâ’ orèng sè anggâ’/sombong amarghâ ngambhuwâghi kapènterran. Abâ’na ampon apangrasa palèng pènter, amarghâ sakola’anna ampon tèngghi, orèng laèn lajhu èyangghep bhuḍhu sadhâjâ. Namong abâ’na sè pènter. Ghâmpang nyalè tor nyala’aghi ḍâ’ orèng laèn. Nangèng saèstona manabi èsoro ngalakonè kadhi orèng sè ècalè abaâ’na ta’ onèng. Namong onèngnga marèksa tor nyalè lalakonna orèng. Manabi bâḍâ orèng otabâ kancana sè ta’ sabhânḍhing kapènterranna sareng abâ’na, ta’ sabhânḍhing sakola’anna, ta’ èkakanca, ta’ patè èsapa, ta’ salpa’. Sè èkakanca namong orèng sè sabhânḍhing otabâ sajhâjhâr sareng abâ’na.

Aponapa orèng Madhurâ ma’ ta’ kèngèng ghâḍhuwân pangghâliyan adigâng adigung adiguna?

Orèng Madhurâ ta’ kèngèng ghâḍhuwân pangghâliyân/bâbâtek adigâng adigung adiguna amarghâ manossa namong dhârma. Maksottèpon manossa ka’ḍinto ta’ ghâḍhuwân ghuli enneng dhibi’, ta’ ghâḍhuwân kakowadhân tor kakobâsa’an, manossa namong atarèka/usaha, sadhâjâna sè nantowaghi sè Kobâsa, èngghi ka’ḍinto Ghustè Allah Pangèranna bhâdhân kaulâ panjhennengngan. Sanajjân abâ’ èparèngè soghâ’, èparèngè bârâs, èparèngè kowat, tegghu, ta’ kèngèng lajhu ngènthèngngaghi ḍâ’ orèng laèn. Bâḍâ sala rembhâk sakonè’ lajhu napa’ napoghâ, napa’ nampèlènga, saḍâ’ ètongghul acaroghâ. Masthèna kodhu kaènga’è abâ’na bilâ sakè’na, kaènga’è abâ’na bilâ towana, èngghi ghi’ èparèngè bârâs sareng Allah. Manabi abâ’na apangrasa èparèngè tèngghi dhârâjhâddhâ sareng Allah otabâ apangrasa katoronanna orèng sè tènggi dhârâjhât, ajjhâ’ kantos ngèntèngngaghi ḍâ’ orèng sè mèskèn, ajjhâ’ kantos adhâ’-bhidhâ’âghi orèng. amarghâ è ajunanna Allah bânnè dhârâjhât/pangkat/jabatan sè mabhidhâ manossana, nangèng sè abhidhâ’âghi è ajunanna Allah ka’ḍinto amal èbâdâna. Manabi abâ’ ka’ḍinto èpèrèngè pènter, èparèngè èlmo, masthèna èsokkorè, ajjhâ’ kantos apangrasa pènter kadhibi’, amarghâ ca’èpon ḍhâbuna rèng seppo, “Ghunong tèngghi bâḍâ sè atèngghiyân.” Maksottèpon, sater-pènterrana abâ’ nèka, masthè ghi’ bânnya’ orèng sè apènterra, ghi’ akalarkaran orèng sè apènterran sareng abâ’, mèlana ta’ kèngèng apangrasa pènter kadhibi’.

Manabi bhâdhân kaulâ ghi’ ngakowa orèng Madhurâ kodhuna teptep ngokowè tor ngalampa’aghi rarèngeddhân è attas èngghi ka’ḍinto “Ta’ kèngèng adigâng adigung adigunaa, sabâb manossa namong dhârma.”  Amarghâ saèstona taḍâ’ rèng Madhurâ ka’ḍinto anggâ’ otabâ sombong, taḍâ’ rèng Madhurâ bir-maèbir kasoghiyân, taḍâ’ rèng Madhurâ bir-maèbir pangkat oatbâ jabatan, taḍâ’ rèng Madhurâ bir-maèbir èlmo tor kapènterran. Bâḍâna rèng Madhura ka’ḍinto jhung nonḍu’ân, jhung mabâ’ân, taḍâ’ rèng Madhurâ ghi-matèngghi abâ’. Manabi bâḍâ sè ghi-matèngghi abâ’, ka’ḍinto parlo ètanya’agahi Madhurâ Madhurâ ka’ḍimma. Tako’ namong ngakona rèng Madhurâ, orèngnga aengghun neng Madhurâ, nangèng panghâliyân/pèkkèranna orèng jhâuna. Malar moghâ bhâdhân kaulâ sareng panjhennengngan ta’ kabilânga orèng sè adigâng adigung adiguna, sè dhâddhi rèngsana mongghu sasamana, saèngghâ kaeccap orèng sè ta’ ngokowè tata krama adhât parnata konana.

Metthèk korma è Banasarè

Orèng nganḍung ècopaè

Tata krama konana torè pertè

Adigung adigung adiguna torè sènglaè

Serradhân è attas onèng èpaterbi' neng Majalah Jokotolè Balai Bahasa Jawa Timur edisi 25, (Juli-Desember 2021) Angghidhânnèpon: Harwiyanto