PEMBELAJARAN PEMBIASAAN AGHUNA’AGHI BHÂSA MADHURÂ NENG SAKOLA’AN

 PEMBELAJARAN PEMBIASAAN

AGHUNA’AGHI BHÂSA MADHURÂ NENG SAKOLA’AN

HARWIYANTO

Bhâsa Madhurâ aropa’aghi bahasa ibu mongghu maghârsarè Madhurâ. Sè èmaksod bahasa ibu èngghi ka’ḍinto bhâsa sè kabidhân èkaonèngè, èkaollè, tor èyaghem/èyangghuy sareng orèng  Madhurâ ḍâlem aḍhâ-kanḍhâ, tor-mator ḍâ’ sè langkong seppo, tor aḍhâbu ḍâ’ sè langkong anom. Orèng Madhurâ bânnya’ sè nyebbhut Bhâsa Madhurâ kalabân sambhâdhân bhâsa sangkolan (bhâsa sangkolanna embu’), amarghâ bhâsa Madhurâ aropa’aghi bhâsa sè èparèngngaghi rèng seppo ḍâ’ ana’ poto. Bhâsa Madhurâ tamaso’ bhâsa sè rajâ kapèng tello’ sa’amponna Bhâsa Jhâbâ sareng Bhâsa Sondhâ, amarghâ Bhâsa Madhurâ bâḍâ onḍhâghânnèpon tor panotor otabâ sè aghuna’agi Bhâsa Madhurâ bânnya’ tor bâḍâ è man-ka’ḍimman kennengngan, akadhi neng Jhâbâ, Kalimantan, Jakarta, Sorbhâjâ tor salaènnèpon.  

Anḍhâsar ḍâri jhâjhârbâ’ân è attas, maghârsarè madhurâ tamaso’ ngangoḍâdhân kodhuna ngembhâng bhâko, bhunga kalabân bâḍâna Bhasa Madhurâ tor kodhuna ngopènè otabâ mertè bhâsa sangkolan ka’ḍinto. Nangèng kanyata’an sè bâḍâ sa’at samangkèn bânnya’ ngangoḍâdhân tamaso’ rèd-morèd neng Madhurâ sè ampon korang lèbur tor bâḍâ sè ampon ta’ poron ka’angghuy aghuna’aghi Bhâsa Madhurâ kalabân cem-macem sabâb/ alasan, èantaraèpon; toḍus, ta’ gaul, Bhâsa Madhurâ bhâsana orèng dhisa, kurang ngetren, kuno, bânnè bhâsa jaman now,  sareng samcemmèpon. Manabi ampon saka’ḍinto kabâḍâ’ânnèpon kobâtèr è bingkèng arè Bhâsa Madhurâ bhâkal èlang sèrna mosna amarghâ ampon taḍâ’ sè aghuna’aghi. Unesco nyebbhuttaghi langkong ḍâri 6000 bhâsa dâèrah neng dhunnya sè ampon saparo ḍâri ghungghung (jumla) kasebbhut para’ mosna’a/èlanga amarghâ ampon ngabidhi èdhingghâl sareng panotorrèpon/ sè aghuna’aghi. Malar Moghâ Bhâsa Madhurâ ta’ tamaso’ ḍâ’ jumla kasebbhut.  

Kalabân terbi’na Pergub No. 19 Taon 2014 sè awâjibbhâghi Bhâsa Dâèrah (Bhâsa Madhurâ manabi neng Madhurâ) èbulângngaghi neng sakola’an ngabidhi SD kantos SMA/SMK/MA sareng sè sadhârâjhâd aropa’aghi sèttong paparèng sè wâjib èsokkorè mongghu maghârsarè Madhurâ. Amarghâ kalabân bâḍâna Pergub kasebbhut bisa dhâddhi sala sèttong tarèka ka’angghuy ngopènè tor majhurbhu Bhâsa Madhurâ sanaos kantos sa’at samangkèn salagghi’ bâḍâ sakola’an-sakola’an sè ghi’ abâk cengkal ta’ ngalampa’aghi èssè’èpon Pergub kasebbhut èngghi ka’ḍinto ta’ èbulângngaghi neng sakola’annèpon. Bâḍâ jhughân sè èbulângngaghi nangèng namong saejjhâm, ta’ ngèrèng ponapa sè ampon ètantowaghi èngghi ka’ḍinto palèng sakonè’ ḍuejjhâm pangajhârân ḍâlem samènggu.  Manabi bâḍâ sakola’an sè kadhi ka’ḍinto ampon jhârna’ jhâ’ ta’ ngalampa’aghi saloka neng Bhâsa Madhurâ sè monyèna "Bhupa’ Bhâbhu’ Ghuru Rato".   

Nangèng kanyata’an sè bâḍâ sanaos Bhâsa Madhurâ samangkèn ampon èbulângngaghi neng sakola’an ngabidhi SD kantos SMA ghi’ bânnya’ rèd-morèd, saè sè ampon kalowar/lulus otabâ sè salagghi’ asakola, ta’ onèng aghuna’aghi Bhâsa Madhurâ sè lerres tor saè sè sorop kalabân gher-ogher onḍhâgghâ bhâsa. Bânnya’ ngangoḍâdhân sè ta’ onèng abhâsa, sala aghuna’aghi onḍhâgghâ bhâsa, sareng samacemmèpon. Kaḍhâng ḍâ’ sè langkong seppo ta’ abhâsa, kaḍhâng abhâsa ḍâ’ abâ’na dhibi’. Ompamaèpon; Kaulâ ḍâri kantin aḍhâ’âr,  Nyo’ona èdhi kaulâ asennèya, Pa’, Kaulâ ta’ mèyarsa berta/pengumuman, Panjhennengngan ghâḍhuwân steples kaulâ ngènjhâma, Ampon palèmana, Bu?, Compo’na sampèyan è ka’ḍimma? Mayu’ noro’a sèngko’ abherri’â tugas ka pa’ ghuru.  Ḍâlem ra-okara kasebbhut oca’ aḍhâ’âr, asennèya, mèyarsa kalèro amarghâ ca’-oca’ kasebbhut tamaso’ onḍhâk tèngghi. Onḍhâk tèngghi ḍâlem gher-ogher aghuna’aghi onḍhâgghâ bhâsa Madhurâ ta’ kèngèng èyaghem ḍâ’ abâ’ dhibi’, nangèng manabi ḍâ’ abâ’ dhibi’ kodhuna ngaghem onḍhâk tengnga èngghi ka’ḍinto neḍḍhâ, abhânyo, mèreng. Oca’ ghâḍhuwân, palèmana, compo’ kalèro amarghâ onḍhâk tengnga ta’ kèngèng èyaghem ḍâ’ orèng laèn sè langkong seppo sè kodhu èbhâsaè tor èhormadhi. Masthèna ca’-oca’ kasebbhut èghântè onḍhâk tèngghi èngghi ka’ḍinto ngaghungè, bhubhârâ, dhâlemma/ kalongghuwânna. Saka’ḍinto jhughân oca’ ngènjhâma ka’ḍinto kalèro amarghâ ta’ abhâsa ḍâ’ sè langkong seppo, masthèna ngaghem oca’ nyambhudhâ. Jhughân oca’ makompola kalèro amarghâ sè èka-ḍhâkanḍhâ ghuru, masthèna aghuna’aghi oca’ ngatorraghiyâ.  Èstowèpon bânnè namong rèd-morèd sè ta’ onèng tor kaḍhâng kalèro aghuna’aghi Bhâsa Madhurâ, nangèng sanaos rèng seppo bâḍâ sè ghi’ sala aghuna’aghi Bhâsa Madhurâ.

Para ngangoḍâdhân/rèd-morèd  ta’ onèng aghuna’aghi Bhâsa Madhurâ sè lerres tor saè amarghâ pan-saponapan sabâb, èyantaraèpon; sè kapèng sèttong, para rèng seppo neng po’-compo’ ampon korang parduli ḍâ’ Bhâsa Madhurâ, èngghi ka’ḍinto ampon ta’ abulângngaghi tor ta’ mabiyâsa pottra-pottrè’èpon aghuna’aghi Bhâsa Madhurâ. Orèng seppo ampon mabiyâsa pottra-pottrè’èpon aghuna’aghi Bhâsa Inḍonèsia, mala bânnya’ sè ampon mangèrèng kursus pottra-pottrè’èpon ḍâ’ bhâsa manca/bahasa asing. Bhâsa Indonèsia jhughân bhâsa manca bânnè ta’ parlo èbulângngaghi tor èkaonèngè sareng na’-kana’, nangèng  ta’ kodhu ngabuḍiyâghi Bhâsa Madhurâ sè aropa bhâsana dhibi’. Sè kapèng ḍuwâ’ sabâgiyân na’-kana’ oḍi’ neng sakobhengnga orèng sè ta’ aghuna’aghi Bhâsa Madhurâ/faktor lingkungan. Ompamaèpon oḍi’ neng sakobhengnga perumahan, neng perumahan bânnya’ jhughân orèng ḍâri lowar Madhurâ sè apo’-compo’. Manabi kadhi kaḍinto tanto ampon bânnya’ sè ta’ aghuna’aghi Bhâsa Madhurâ, mèlaèpon na’-kana’ sè oḍi’ neng sakobhengnga perumahan ta’ onèng abhâsa Madhurâ sè lerres tor saè. Sè kapèng tello’, bâḍâna kabuḍâjân manca sè maso’ ḍâ’ Madhurâ, saè anglèbâdhi tv, internèt sareng samcemmèpon kantos andhâddhiyâghi na’-kana’ Madhurâ korang lèbur ḍâ’ bhâsana dhibi’. Sè kapèng empa’,  pangajhârân Bhâsa Madhurâ neng sakola’an èbulângngaghi namong ka’angghuy nekkanè tor nyokobhi Pergub sè sè bâḍâ. Ghuruna sabâḍâna jhughân. Ta’ mèkkèrè hasèlla kadhi ponapa sa’amponna èbulângngaghi Bhâsa Madhurâ.  

Para maos kong-langkong ghuru Bhâsa Madhurâ, pajhât lerres pan-saponapan ḍhâbu ḍâri sabâgiyân orèng sè anyata’aghi, na’-kana’ ta’ onèng abhâsa Madhurâ sè lerres tor saè bânnè namong ghuru Bhâsa Madhurâna sè sala. Nangèng bânnya’ sabâb, akadhi sè ampon ka’ator è attas. Laèn ḍâri ka’ḍinto, maghârsarè (salaèn ghuru Bhâsa Madhurâ) ghâḍhuwân angghebbhân tor pamagghi hasèl ta’ hasèlla pangajhârân Bhâsa Madhurâ neng sakola’an salaèn ètèngalè ḍâri tèngka lako/ tatakramaèpon jhughân ètèngalè ḍâri bhâsaèpon. Manabi na’-kana’ sa’amponna kalowar asakola ta’ onèng abhâsa Madhurâ sè lerres tor saè tanto sè èsala’aghi ghuru Bhâsa Madhurâna, èyangghep pangajhârân Bhâsa Madhurâ neng sakola’an taḍâ’ hasèlla tor ta’ aghuna. Orèng pas aḍhâbu, "Ma’ cè’ cangkolangnga na’-kana’ jârèya, ta’ tao abhâsa. Apa ghunana ajhâr Bhâsa Madhurâ è sakola’anna, sapa ghuruna?"  Nangèng manabi na’-kana’ kalowar asakola ampon junèl abhâsa Madhurâ tanto pangajhârân Bhâsa Madhurâ neng sakola’an èyangghep aghuna/ berhasil.

Pramèla ḍâri ka’ḍinto, sadhâjâ ghuru sè molangngaghi Bhâsa Madhurâ neng sakola’an tanto kodhu ongghu-ongghu ngaghâli otabâèpon mèkkèrè kadhi ponapa tarèkaèpon nyopprè pangajhârân Bhâsa Madhurâ èsambhât aghuna/ berhasil sareng maghârsarè. Kodhu ongghu-ongghu ma’andhreng maloros nèyat ka’angghuy majhurbhu Bhâsa Madhurâ. ca’èpon rèng Madhurâ, "San-mèsan bâcca manḍi sakalè." Rè-karè jhumenneng tor ngastanè Bhâsa Madhurâ ngèrèng jhâ’ sa-ngasaè, jhâ’ ghung-nangghung, pasèpa’ sakalè. Serrèng bhâdhân kaulâ mator ngèngèngè kamalaradhân ka’angghuy ngajhârrâghi onḍhâgghâ bhâsa neng sakola’an tor nyo’on pamangghi neng pan-saponapan papangghiyân akadhi workshoop sè èlampa’aghi neng provinsi. Nangèng taḍâ’ jâwâbhân sè mamasthè kadhi ponapa tarèkaèpon ka’angghuy majunèl morèd aghuna’aghi Bhâsa Madhurâ. Jâwâbhânnèpon masthè akadhi biyâsa-biyâsaèpon, akadhi ngalampa’aghi mètode simulasi, bermain peran, pendekatan Modeling The Way (abhâḍhi conto praktèk), malerres tor aghuna’aghi media sè makapèncot ka’angghuy ajhâr ḍâ’ morèd, sareng samcemmèpon.

Bâḍâ sèttong tarèka sè mètorot pamangghi bhâdhân kaulâ saè tor bisa dhâddhi lantaran ka’angghuy majunèl rèd-morèd aguna’aghi Bhâsa Madhurâ, èngghi ka’ḍinto ngalampa’aghi pemebelajaran pembiasaan neng sakola’an. Pembelajaran pembiasaan ḍâlem Bhâsa Madhurâ èngghi ka’ḍinto mabiyâsa na’-kana’ aghuna’aghi Bhâsa Madhurâ ḍâlem aḍhâ-kanḍhâ sareng pasèra’a bisaos kantos kabiyâsa’an kasebbhut kaopèn eddhet patèn neng è bhâtèn, manabi ngalakonè ta’ kodhu èpakon polè. Amarghâ na’-kana’ akaton kakka’ karèkka’ aghuna’aghi Bhâsa Madhurâ sabâb abâ’na ta’ biyâsa.

Ḍâlem ngalampa’aghi pembelajaran pembiasaan tanto kodhu èkabidhi ḍâri ghuruwèpon. Ghuru kodhu bisa dhâddhi kaca kebbhâng mongghu sadhâjâ morèttèpon. Amarghâ rèd-morèd cè’ bhutona ghuru sè bisa dhâddhi kaca kebbhâng ḍâlem aghuna’aghi Bhâsa Madhurâ sè lerres tor saè. Ḍâlem aḍhâbu ḍâ’ morèttèpon bilâ’â bisaos tor è ka’ḍimma bisaos, saè è ḍâlem kellas nalèka pangajhârân otabâ è lowar kellas kodhu aghuna’aghi Bhâsa Madhurâ sè sokla ta’ èpor-campor.  langkong saè aghuna’aghi onḍhâk tèngghi/ bhâsa èngghi bhunten. Manabi ta’ bisa,  sabâkto-bâkto bisaos ghuru kodhuna aghuna’aghi onḍhâk tèngghi ḍâ’ morèttèpon, sè tojjhuwânnèpon ka’angghuy abulâng morèttèpon aghuna’aghi Bhâsa Madhurâ sè lerres tor saè.   

Sa’amponna ghuru bisa dhâddhi kaca kebbhâng mongghu morèttèpon, saterrossèpon ngalampa’aghi pembelajaran pembiasaan aghuna’aghi Bhâsa Madhurâ neng sakola’an. awâjibbhâghi ḍâ’ sadhâjâ morèd aghuna’aghi Bhâsa Madhurâ ḍâlem ngèrèng pangajhârân Bhâsa Madhurâ neng ḍâlem kellas, ta’ kèngèng aghuna’aghi bhâsa sè laèn. Saè morèd sè pajhât bâḍâ neng kellas kasebbhut otabâèpon ḍâri kellas laèn sè ghâḍhuwân kaparlowan ḍâ’ kellas kasebbhut. Neng lowar kellas awâjibbhâghi aghuna’aghi Bhâsa Madhurâ manabi tor-mator ḍâ’ ghuru Bhâsa Madhurâna, langkong saè manabi ḍâ’ sadhâjâ ghuru. Manabi bâng-ngobângè neng sakobhengnga sakola’an kodhu aghuna’aghi Bhâsa Madhurâ ḍâlem tor-mator. Ḍâlem pangajhârân jhughân bisa mabânnya’ diskusi kalabân aghuna’aghi Bhâsa Madhurâ onḍhâk tèngghi sanaos sakanca’an è ḍâlem kellas. Bisa jhughân sanèyap lastarè paraiyân/ liburan, makon rèd-morèd adhungngèng aghuna’aghi onḍhâk tèngghi ngèngèngè pangalammanèpon nalèka paraiyân otabâ bisa jhughân adhungngèng sè laèn akadhi adhungngèng asal mowasal dhisana dhibi’, ngennallaghi kabuḍâjân sareng samcemmèpon.

 Ngalampa’aghi pembelajaran pembiasaan èkabidhi ḍâri ghuru sabellunna malebbhet ḍâ’ kellas ka’angghuy molang langkong saè èpapak sareng sala sèttong morèd ḍâ’ ruang guru otabâ kennengngan sè laèn è ka’ḍimma ghuru sè alongghu kalabân tor-mator aghuna’aghi Bhâsa Madhurâ èlampa’aghi sabbhân mènggu kalabân lir-ghumèlir nyopprè sadhâjâ morèd onèng sadhâjâ. Ompamaèpon kalabân okara; Assalamu alaikum warahmatullahi wabârakatuh, mator rancanganna bhâdhân cangkolang bhâdhân kaulâ komalancang acabis, tor-mator ḍâ’ ajunan, malar moghâ ta’ bhâḍhi rapa’ moḍḍhâ, ḍhâḍhâ ngambhuwâghi ḍâḍâ, malar moghâ ta’ kantos kaeccab adigâng adigung adiguna sè ta’ paghuna, saèbu dhâdhukan èsanḍhânga è attassa bun-embunan. Nyo’on sapora sa’at samangkèn ajunan ngaghungè ejjhâm molang neng kellas bhâdhân kaulâ kellas XII Bahasa 2. Ghuru pas nyambhit. Iyâ sèngko’ satèya ngajhârâ ka kellassa bâ’na. Morèd mator polè, Mator saèbu sakalangkong, anḍhâsar kaca, rassa ngembhâng bhâko, bhunga, saghunong emmas bhâbhânḍingannèpon ajunan soddhi malebbhet tor molang ḍâ’ kellas abdhina.

  

Neng ḍâlem kellas nalèka pangajhârân Bhâsa Madhurâ èkabidhi maos dhuwâ otabâ du’a, kodhu aghuna’aghi Bhâsa Madhurâ tor sabbhân mènggu èlampa’aghi kalabân lir-ghumèlir nyopprè sadhâjâ morèd samè onèng. Ompamaèpon bisa kalabân okra kadhi ka’ḍinto; Samakta è kalongghuwân. Sabellunnèpon pangajhârân Bhâsa Madhurâ èkabidhi, ngèrèng ca-kanca, areng-sareng maos du’a. Maos du’a èyatorè! (pamaosan du’a)  Pamaosan du’a ampon lastarè. Manabi palèmanna bisa aghuna’aghi okara kadhi ka’ḍinto; Samakta è kalongghuwân. Sabellunnèpon bhubhâr ḍâ’ dhâlemmèpon bâng-sèbâng, ngèrèng ca-kanca areng-sareng maos du’a. Maos du’a èyatorè! (pamaosan du’a)  Pamaosan du’a ampon lastarè. Morèd bâḍâ kaparlowan ḍâ’ lowar kellas kodhu nyo’on èdhi ngaghem Bhâsa Madhurâ, ompama; Pa’, kaulâ nyo’ona èdhi èntara ḍâ’ bingkèng abhânyowa. Pa’, kaulâ nyo’ona èdhi èntara ḍâ’ kopsis ngobângana buku. Pa’, kaula nyo’ona èdhi èdhikanè Bu Mariyâm, èpakon ḍâ’ ruang guru, sareng salaènnèpon.

Saka’ḍinto jhughân neng ḍâlem kellas manabi sè tor-matora ḍâ’ ghuru otabâ ḍâ’ kancana sè bâḍâ neng ḍâlem kellas kasebbhut kodhu aghuna’aghi Bhâsa Madhurâ. ompama, mator pètanya, Pa’. Nalèka èyabsèn sareng ghuru nyambhit otabâ mator kalabân Bhâsa Madhurâ, ompama; Ka’ḍinto, abdhina. Nalèka sè èyabsèn kancana ta’ maso’ amarghâ sakè’, mator ḍâ’ ghuru kalabân oca’ anglo Pa’.  Sabellunnèpon maso’ ḍâ’ kellas biyâsa ngolok salam. Sa’amponna ka’ḍinto èterrossaghi kalabân okara, ompamaèpon; Nyo’on sapora agânggu, Bu. Abdhina nyo’ona èdhi bâḍâ kaparlowân ḍâ’ kanca sè nyamana Mahmud. Sa’amponna èdhi’i tor lastarè kaparlowannèpon, mored mator polè ḍâ’ ghuru, mator sakalangkong, Bu. Saterrossèpon ngolok salam. Ompamaèpon kaparlowan sè laèn akadhi nyo’on sombhângan nalèka bâḍâ sala sèttong rèng seppona morèd sè sèdhâ, salastarèna nyo’on èdhi ḍâ’ ghuru, bisa kalabân okara; Assalamu alaikum warahmatullahi wabarakatuh, Innalillahi wâinna ilaihi roji’on, ampon sèdhâ rèng seppo ḍâri kanca bhâdhân kaulâ sareng panjhennengngan, èngghi ka’ḍinto ramaèpon Nurul Aisyah Kellas X IPS 5. Pramèla ḍâri ka’ḍinto, bhâdhân kaulâ ḍâri ca-kanca OSIS nyo’ona sombhângan saèhlassa ka’angghuy èyatorraghi ḍâ’ kalowargâèpon. Sa’amponna lastarè, ètotop kalabân okara; Mator sakalangkong, malar moghâ amallèpon panjhennengngan kaponḍhiyâ mongghu Allah tor kèngèng bâbâles sè langkong rajâ. Aamiin... ! Wassalamu alaikum warahmatullahi wabarakatuh.    

   Manabi pembelajaran pembiasaan ampon kalampan neng sakola’an, insya Allah bisa abhânto rèd-morèd nyopprè langkong pènter, pèlak tor junèl aghuna’aghi Bhâsa Madhurâ. Amarghâ pa-ponapa sè serrèng èlakonè sareng sèttong orèng, bisa dhâddhi kabiyâsa’an tor bhâkal kaopèn eddhet patèn neng bhâtèn. Manabi saka’ḍinto tanto pangajhârân Bhâsa Madhurâ neng sakola’an ènèlay aghuna sareng maghârsarè. Sè langkong parlo bânnè namong pojhiyân ḍâri maghârsarè, nangèng Bhâsa Madhurâ bisa tettep nyelbhi’ nyolbhu’ tombu jhenno jhâjâ rajjhâ.  

 Ka Soddhârâ ma’ ka Bârâghung

Arè Salasa ḍu èntar polè

Dhâddhi ghuru Bhâsa Madhurâ  jhâ’ ghung-nangghung

San-mèsan bâcca manḍi sakalè

 

Mellè corèt ka Bândâbâsa

Orèng ghilâ ma’ ca’-lonca’an

Lamon terro morèd pènter abhâsa

Ngèrèng lampa’aghi pembelajaran pembiasaan

 

Ghâncaran ka'ḍinto onèng èpaterbi' neng Majalah Jokotolè Edisi 21 (Juli - Desember 2018)

 Ajhâr abhâsa madhurâ sè lerres èyatorè pècè' è ka'ḍinto!