SEJARAH KERAPAN SAPI

Nyonglèr Thog-lanthogghâ Bhuḍhâjâ Pangèran Katanḍur

            Kacatora è jhâman ḍhimèn nalèka sabellunnèpon aghâma Islam maso’ ḍâ’ naghârâ Songennep, Kyaè Baidawi sè kaonang kalabân sambhâdhân Pangèran Katanḍur mènangka bâjâèpon Sunan Kudus rabu ḍâ’ Songennep ka’angghuy nyebbhârrâghi aghâma Islam. Nalèka ghâpanèka maghârsarè Songennep salagghi’ laèb. Ta’ namong laèb tedḍhâ’ân tor ḍi’-anḍi’, nagèng laèb jhughân mongghu pangaonèngan aghâma. Pangèran Katanḍur anteng  tor somangat ḍâlem molang aghâma mongghu maghârsarè Songennep. Neng mamolan Pangèran katanḍur nyebbhârraghi tor ngennallaghi Aghâma Islam mongghu maghârsarè, èngghi ka’ḍinto kalabân cara manḍi’i rèng-orèng sè bhâḍhi maso’ Islam. Sareng orèng Madhurâ adhât/ ritual ka’ḍinto ènyamaè èdhudhus, sè artè’èpon èpanḍi’i. Mèlaèpon Pangèran Katanḍur èsambhat Sunan Padhusan. 

foto Asta Katanḍur

            Pangèran Katanḍur jhughân ngaghungè kalebbiyân tor kajunèlan ḍâlem tata caraèpon atanè, mèlaèpon ajhâjhuluk Pangèran Katanḍur. Tanḍur asallèpon ḍâri oca’ Jhâbâ sè artè’èpon namèn. Salèrana salaèn molang èlmo aghâma jhughân molang tata caraèpon ḍâlem atanè,  tor molang caraèpon aghuna’aghi rarengghân sè biyâsa èghuna’aghi maghârsarè ḍâlem atanè. Akadhi carana aguna’aghi nangghâlâ, salaghâ sareng salaènnèpon. Parkara sè saka’ḍinto sorop sareng kabhutowânnèpon maghârsarè, sè nalèka ghâpanèka ampon para’ pegghâ’â pangarep (putus asa) ngèngèngè tanè.

            Kacatora nalèka ghâpanèka maghârsarè ampon bânnya’ sè maso’ Islam  jhughân  maghârsarè ampon jhâjâ rajjhâ, tor taremtem ḍâlem atanè lantaran Pangèran Katanḍur. Pramèla, ḍâri sakèng pèragghâ ḍâlem kèngèng hasèl tanè, nalèka laot ḍâlem asaka’, nyalaghâ, maghârsarè pas ngaddhu sapè’èpon kalabân èpaburu tor ètongko’è, sè samangkèn ampon ènyamaè kerrabhân sapè. nangghâlâ otabâ salaghâ èyobâi otabâ èghântè’è kalèlès. Ḍâlem addhuwân ghâpanèka maghârsarè pâḍâ ngopènè, mèyara sapè’èpon kalabân saè. Mèlaèpon sadhâjâ sapè ghâḍhuwânna langkong saè.

 Ma’na parsemmon/ filosofi kerrabhân sapè

Ḍâlem kerrabhân sapè ka’ḍinto bâḍâ ḍuwâ’ sapè. Sapè sè kangan ènyamaè sè panglowar, sapè sè kacèr ènyamaè pangḍâlem. Sè aghânḍhu’ artè/ ma’na parsemmon, sè panglowar ta’ andhâddhiyâghi ḍâlem abâ’otabâ poto Madhurâ bir-maèbir matao ka orèng otabâ riya’. Sadhâjâna sè kalampan aropa’aghi si’ar ihlasul amal. Dhinèng sè pangḍâlem maksottèpon kaokèr neng pèkkèr, kaopèn eddhet patèn neng bhâtèn, tacangkèng ḍâlem cator, taracèk ḍâlem tarèka, tatanèng ḍâlem tatèngkan ḍâri ihlasun niyah, ihlasul amal, ḍâri lalampan sè moljâ.

Manabi èyakorraghi sareng era demokrasi, manabi bâḍâ pèlèyan pamimpin/ katowa/ lora, bâḍâ sè mèlè ḍâlem, bâḍâ sè mèlè lowar. Sè èmaksod ḍâlem ka’aḍinto sè apèlè sè jhumenneng pemimpin sabellunna, pas apèlè polè. Dhinèng sè lowar èngghi ka’ḍinto orèng sè bhuru apèlè, ghi’ ta’ jhumenneng pemimpin sabellunna. Manabi ampon dhaddhi pemimpin, saè mèlè abâ’na otabâ sè ta’ mèlè, sadhâjâ èyangghep maghârsarèna. Ta’ èpabhidhâ-bhidhâ. Taḍâ’ sè èyangghep ana’ emmas, taḍâ’ sè èyangghep ana’ salaka.  Paḍâ ètongko’è pangonong, pangonong ka’ḍinto atoran sè bâḍâ. Panglowar otabâ pangḍâlem, saè sè nyocco otabâ sè ta’ nyocco abâ’na pagghun sorop ètoro’aghi sareng atoran sè bâḍâ jhughân èpangobhâl somangattèpon ka’anghuy èpaḍâpa’ ḍâ’ tojjhuwân.

Sapè sè ètongko’è èpangobhâl somangattèpon sareng tokang tongko’. Tokang tongko’ ka’ḍinto pemimpin/ sè nyeppowè/ katowa/ lora. Tanto lora/ pemimpin jhek-jhek ngadhek, nongko’ neng kalèlès jhughân èsanglè’ soko sè kangan ḍâ’ bâgiyânna rarengghân kalèlès kasebbhut. Nanḍhâ’âghi pemimpin/ sè nyeppowè/ lora tep-tep memimpin tor ngopènè maghârsarèna, namong ta’ bâ-cokbâ ka’angghuy akaèt jhughân sareng atoran sè èbhâḍhi abâ’na dhibi’. Atoran sè èbhâḍhi kodhu èlampa’aghi sareng pemimpin kasebbhut.

Pemimpin/ katowa/ lora nongko’ è kalèlès. Kalèlès maksottèpon ngasak rè-karèna maghârsarè sè ampon ḍâpa’ ḍâ’ tojjhuwân.  Tor jhughân ta’ kalèp, manabi sapè kerrabhân kasebbhut èyaddhu tor mennang, kèngèng hadiah/ uang pembinaan, mèlaèpon hadiah kasebbhut jhughân èghuna’aghi ka’angghuy ngopènè sapè’èpon. Dhinèng sè ghâḍhuwân sapè ngasak rè-karèna. Maksottèpon artè parsemmonna manabi bâḍâ hasèl, kèngèng obâng, èghuna’aghi ka’angghuy ngopènè maghârsarè otabâ èyangghuy kabhutowannèpon maghârsarè. Dhinèng pemimpin/ katowa/ lora ngasak rè-karèna.

Manabi pemimpin/ lora/ katowa ampon aghuna’aghi parsemmon ḍâri kerrabhân sapè, pemimpin/ lora/ katowa bhâḍhi ngasak rè-karèna maghârsarè sè ampon napa’ ḍâ’ tojjhuwân. Mèlaèpon pemimpin/ katowa/ lora ngasak rè-karèna maghârsarè sè ampon jhâjâ, rajjhâ tor jhem-jhem taremtem. Mèlaèpon pamimpin/ katowa/  lora dhâddhi sè moljâ. Towa ngoḍâ, rajâ kènè’, kong-langkong Allah sareng Rasulullah paḍâ mojjhâ.

 Pendidikan karakter ḍâri thok-lanthogghâ bhuḍhâjâ Pangèran Katanḍur

·       Ta’ kèngèng pegghâ’ pangarep/ putus asa ḍâlem ngaḍhebbhi pa-ponapa, nangèng kodhu tep-tep atarèka sè ètoro’è kalabân du’a, nyo’on ḍâ’ Ghustè Allah akadhi sè ampon ècontowaghi nalèka maghârsarè Songennep ampon para’ pegghâ’a pangarep ḍâlem atanè, nangèng Pagèran Katanḍur molangngaghi ḍâ’ maghârsarè tata cara atanè.

·       Manabi dhâddhi pemimpin/ katowa/ lora masthèna mèkkèrè kajhâjâ’ân tor karajjhâ’ân maghârsarèna, ta’ kèngèng namong mèkkèrè tor ngaḍâ’âghi abâ’na dhibi’. Akadhi sè ampon bâḍâ neng ma’na parsemmon kerrabhân sapè, sè rarengghânna bâḍâ kalèlès. Maksottèpon, pemimpin/ katowa/ lora ngasak rè-karèna maghârsarè akadhi sè ampon èlampa’aghi sareng pamimpin jhâman dhimèn èngghi ka’ḍinto Rasulullah.

Arè satto jhâ’ ka sennènan

Ta’ kèra bâḍâ pasar mokka’

Saka’ḍinto sakadhâr pangaonèngan

Malar moghâ aghuna, ḍu kaka’

 

            Ngala’ kolarè èghâi’ ḍâri ghâlâ

            Ka Bluto ma’ ka Sorbhâjâ

            Ngatorè pangèsto ḍâ’ tarètan sadhâjâ

            Ḍâri Harwiyanto Songennep mongghing tèmor ḍâjâ

           

Penulis: Harwiyanto

(Tulisan ini pernah dimuat di Majalah Jokotolè Balai Bahasa Jawa Timur Edisi 23) 

Caraèpon nyerrat aksara rajâ carakan èyatorè pècè' è ka'ḍinto!